Hermelijnen missen de sneeuwrijke winters van weleer

Ambivalent

Hermelijnen roepen, net als sommige andere marterachtigen, bij mensen ambivalente gevoelens op. Aan de ene kant erkennen velen dat het prachtige dieren zijn en aan de andere kant zien sommigen de hermelijn vooral als een meedogenloze predator van weidevogels, eenden, konijnen en hazen. Het is inderdaad geen prettig gezicht om een gedode grutto op zijn nest te vinden, maar om de hermelijn alleen als dood-en-verderfzaaier te zien is te eenzijdig. Het dier heeft een belangrijke en nuttige plek in het ecosysteem. Wat velen bovendien niet weten is dat hermelijnen het momenteel niet makkelijk hebben. Zowel in Nederland als bij de IUCN (International Union for Conservation of Nature; 's werelds grootste unie voor natuurbescherming), zijn ze daarom op de rode lijst beland. Wat is hier aan de hand?

Bolwerk Noord-Holland

Wie in Noord-Holland vaak op stap is in weidevogelgebieden of structuurrijke landschappen, zal niet de indruk krijgen dat het slecht gaat met de hermelijn. Weidevogelbeschermers, natuurliefhebbers en boeren komen het diertje met grote regelmaat tegen. Meestal niet tot ieders genoegen. Hermelijnen zijn onvermoeibare en geduchte jagers. Ze jagen niet alleen op weidevogels, konijnen en hazen, maar ook op ratten en vooral veldmuizen. Gek genoeg niet op mollen, want die vinden ze niet lekker. Dat we ze in Noord-Holland nog tegenkomen, is een voorrecht. We danken dat aan het feit dat onze provincie, en dan met name de open weidengebieden met weidevogelreservaten, nog geschikt zijn om in te leven. Elders is de hermelijn namelijk zeldzaam en gestaag in aantal afnemend. Zowel in Nederland als in de rest van Europa.  

Kwaliteitsverlies van natuur en landschap

Hermelijnen kampen feitelijk met dezelfde problemen als hun prooien. Ze kunnen zich niet handhaven in agrarische landschappen waar te intensief wordt geboerd. De schaalvergroting, het verdwijnen van greppels, ruige oevers, kruidenrijke akkerranden, het gifgebruik en de huidige trend van opgeruimde, steriele erven, maken hun het leven onmogelijk. Daar doet het instorten van de weidevogel- en muizenstand nog eens een schepje bovenop. In de duinen heeft het uitsterven van het duinkonijn de hermelijn de kop gekost. En zoals ook bij ons onheil meestal in clustervorm komt, kwam daar voor deze geplaagde, kleine marterachtige nog het toegenomen wegverkeer, plus de niet te onderschatten opmars van de vos bij. Vossen zijn de grootste vijanden van hermelijnen. Ze beschouwen het kleine jagertje als lastige concurrenten, die zo snel mogelijk moeten worden opgeruimd.

Hermelijnen en klimaatverandering

Er hangt nog een dreiging boven het hoofd van onze hermelijn: het veranderend klimaat. Hoe zit dat? In de winter krijgt een groot deel van onze hermelijnen een witte vacht. Sommige krijgen een bruin-wit gevlekte vacht en een nog kleiner deel behoudt het bruine zomerkleed. Een witte vacht was vroeger in de winter een groot voordeel. Hermelijnen waren onzichtbaar voor zowel prooidieren als vijanden. Maar winters met sneeuw en vorst zijn tegenwoordig zeldzaam. Het voordeel is omgeslagen in een groot nadeel. Hermelijnen vallen nu juist enorm op. Een feest voor buizerds en vossen. Vogels, veldmuizen en hazen krijgen haast medelijden. Het gevolg is dat de witte hermelijn kan gaan uitsterven. De vraag daarbij is of bruin blijvende dieren het gat vervolgens gaan opvullen. Zo niet, dan valt bij ons een belangrijke regulator van ratten- en veldmuizenplagen weg.

Biodiversiteit 

Wellicht moeten we toch vertrouwen hebben in de veerkracht van de natuur. Ook al zal een groot deel van onze witte hermelijnen verdwijnen, als soort heeft dit dier nog volop kansen, mits wij onze natuurgebieden en agrarische landschappen in gezonde staat houden. Ook in kleinere natuurrijke gebiedjes rond steden en dorpen hebben hermelijnen tal van kansen zich te handhaven. En wees eerlijk, we moeten er toch niet aan denken dat deze schitterende beestjes geheel zouden verdwijnen. Iemand moet bij ons toch de ratten en muizen binnen de perken houden? Wie de hermelijn wil helpen kan daarom takkenrillen, hagen, bloemrijke bermen of velden en natuurlijke oevers aanleggen. Ook daar worden we beslist niet slechter van.