Wakende mannetjes bij broedende vrouwtjes zoeken

Nieuwe vrijwilliger Maarten maakt kennis met weidevogels

Door de coronacrisis verliep het weidevogel beschermingswerk dit seizoen anders dan voorheen. Vrijwilligers gingen slechts alleen of in tweetallen te werk. Daardoor was er geen ruimte om nieuwe vrijwilligers op te leiden. Jammer, want de nieuwe enthousiastelingen doorliepen kort daarvoor de basiscursus en stonden te popelen om de wei in de gaan. Nu vielen ze tussen wal en schip. Veldmedewerkers van Landschap Noord-Holland ontfermden zich over de enthousiaste nieuwelingen, en namen ze toch mee het veld in. Zo konden ze de weidevogels en hun gedrag leren kennen. Peter Mol nam vrijwilliger Maarten Koenis mee naar de omgeving van het Limmerdie. Hoe was zijn kennismaking met de praktijk van de weidevogels?

Territoriale vogels en broeders

Peer Mol: "Het is zonnig maar winderig als Maarten op vrijdag 10 april voor het eerst bij de weilanden van Mart Brouwer de Koning staat. Hij gaat daar weidevogels inventariseren. Dat betekent: vaststellen waar welke weidevogels aanwezig zijn, hoeveel het er zijn en wat ze daar doen. Dit heet een quickscan uitvoeren. Dat valt niet mee als er tientallen vogels door elkaar vliegen. Bovendien, hoe weet je nou welke vogels in hun eentje rondhangen, welke vogels een paartje vormen en welke vogels al een nest hebben? Gelukkig herkent Maarten de verschillende soorten weidevogels goed. We noteren kieviten, tureluurs en grutto’s. Later ook scholeksters en opvallend veel gele kwikstaarten. Nu nog vaststellen hoeveel het er zijn, of ze balts en territoriumgedrag vertonen en of er al vogels op het nest zitten. Bij ieder perceel roepen we kijkend vanaf links hardop de vogels die we zien. Maarten moet soort en gedrag benoemen. Onderling bespreken we wat we uit dit gedrag kunnen opmaken. Veel kievit vrouwen zitten al op een nest. Ze liggen als een papieren vouwbootje in het gras, de borst iets naar voren gekanteld en met de staart wat omhoog. Bij ieder broedend vrouwtje moet Maarten de mannelijke waker zoeken. Die staat altijd in de buurt op de uitkijk. Maar ja, dan moet je wel vrouwen van mannen kunnen onderscheiden. Dat kunstje krijgt Maarten al snel in de vingers. En zo vindt hij de wakers al snel. Omgekeerd vindt hij ook in de kortste keren de bij de wakende mannetjes horende vrouwen op het nest."

Aanvallers en verdediging

"De grutto’s en tureluurs zijn nog lang niet zo ver als de kieviten. Die vliegen nog luidruchtig rond. Om hier wegwijs te worden moeten eerst balts en territoriumgedrag worden herkend. Als of het geregisseerd is worden alle voorgeschreven rituelen door de vogels afgewerkt. Alleen de scholeksters blijven lui bij elkaar rondhangen en doen niets. Als bij toverslag is er opeens grote paniek. Midden tussen de broedende kieviten rent een hermelijn in het rond. Maarten ziet hoe een wolk weidevogels als helikopters boven zijn hoofd hangt.
Een week later blijken de activiteiten van de hermelijn niet zonder gevolgen. Vier van de vijf kievitsnesten zijn verlaten, stelt Maarten vast. Nog altijd hangen er kieviten rond, maar ze lopen enkel wat te eten of staan te slapen. De week erop zijn er toch een aantal opnieuw gaan broeden. Tureluurs scharrelen stiekempjes in hun buurt. De grutto’s zijn naar verder weg gelegen percelen opgeschoven. Ze zijn lastig te zien vanwege het opschietende gras. Overvliegende kraaien brengen echter duidelijkheid. Maarten leert hoe grutto-mannen met nesten  er, net als de kieviten, als straaljagers achteraan gaan."

Een harde maar boeiende leerschool

"Zo is het een kwestie van turven om te weten hoeveel broedparen er zijn. Na 1 juni gaan we kijken hoeveel van deze paren hun jongen groot krijgen. Naast vogelgedrag leert Maarten ook de grillen van het seizoen kennen. Harde koude wind in april, droogte en hitte in mei. Zo zijn de veldbezoeken een harde maar boeiende leerschool. Weidevogelgroepen rond Alkmaar en Heiloo mogen straks hun handen dicht knijpen dat ze een snel lerende en enthousiaste vrijwilliger als Maarten kunnen inlijven. Daar gaan ze veel plezier aan beleven het volgende seizoen." Aldus Peter Mol.