Verovert de smaragdlibel ook Noord-Holland?

Een soort die floreert

De afgelopen decennia zien we overal in Europa vooral verlies van biodiversiteit. Maar sommige soorten floreren geheel tegen de trend in als nooit tevoren. Eén zo’n soort is de prachtige smaragdlibel, lange tijd een zeldzaamheid in de oostelijke helft van Nederland. Sinds 2000 zien we een opzienbarende toename en een forse gebiedsuitbreiding van deze soort. De veengebieden in ´t Gooi zijn al gekoloniseerd. Gaat ook de rest van onze provincie voor de bijl?

Alles aan de smaragdlibel glanst

Smaragdlibellen zijn ook voor de leek redelijk goed herkenbaar, met hun metallic, glanzend groen en bronskleurig achterlijf, groen met goudkleurige kop en oplichtend groene ogen. Het zijn middelgrote libellen, zo’n 4,5 tot 5,5 cm lang. De mannetjes vallen extra op door hun knotsvormig achterlijf. Smaragdlibellen hebben aan de basis van beide vleugels een kleine, oranje vlek. Ze behoren tot de familie van de glanslibellen, waarvan meerdere, zeldzamere soorten, in Nederland voorkomen.

Opmerkelijke uitbreiding

De toename van de Smaragdlibel zien we al vanaf de jaren ’80 van de vorige  eeuw, maar sinds de eeuwwisseling is een enorme versnelling te zien. Over het hoe en waarom tasten we nog enigszins in het duister. Tijdens het grootste deel van de vorige eeuw was de Smaragdlibel een typische soort van heidevennen en licht zure laagveengebieden, waar ook bossen in de buurt zijn. Ze leven namelijk het grootste deel van de tijd bij de struikenmantels en kruidenzomen van bosranden. In West-Nederland zullen ze buiten ‘t Gooi niet gaan voorkomen, want klei- en brakwatergebieden lijken ze te vermijden. Weinig kans dus dat we ze in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal gaan zien. Dat dachten we tenminste.

Nieuwe mijlpaal

Begin juni liep ik in het Noord-Hollands Duinreservaat libellen-inventariseerder Hielke Boomsma tegen het lijf. Hij was opgetogen omdat hij zojuist op diverse plekken de smaragdlibel had gezien. Daarmee lijkt een nieuwe mijlpaal bereikt. Noord-Holland ligt open voor de smaragdlibel. In de duinen zijn overal duinmeren en plassen gecreëerd; prima leefgebied. En de laagveengebieden zijn al lang niet meer brak. Maar er is mogelijk meer dat de smaragdlibel in de kaart speelt. De laatste decennia is het bosareaal in Nederland behoorlijk toegenomen en ook in laagveengebieden zijn veel kleine en grotere bosjes ontstaan doordat rietlanden verruigden. Juist die bosjes met hun randen hebben smaragdlibellen nodig. Bovendien profiteert de smaragdlibel als voorjaars- en vroegezomersoort mogelijk van de opwarming van het klimaat.

Nog veel werk voor gelijke rechten

Seksueel geweld is in de wereld van de smaragdlibel de doodgewoonste zaak. De mannetjes zijn zelfs dermate agressief tegenover de vrouwtjes dat deze zich de meeste tijd in bossen moeten verstoppen om aan constante opdringerigheid te ontkomen. Bevruchte vrouwtjes kiezen bewust slecht weer uit, als de mannetjes niet vliegen, om dan snel naar een water te glippen, om daar de eitjes af te zetten.

Tel mee

Beleef en meld de kolonisatie van Noord-Holland. Tot begin juli heb je de tijd om te ontdekken of de smaragdlibel ook de natuur in jouw omgeving weet te vinden, want ze vliegen van mei tot in het begin van die maand. Vind je ze, meld dat dan op www.waarneming.nl of www.telmee.nl zodat we de zich nu voltrekkende veroveringstocht van de smaragdlibel in Noord-Holland vastleggen. Ik zou zeggen; probeer getuige te zijn van dit historische moment.