Positieve effecten zichtbaar in de Noordduinen na herstelmaatregelen

Zichtbare veranderingen in het duin

Boswachter Tim Zutt is bijna dagelijks te vinden in de Noordduinen. Vandaag bekijkt hij de noeste arbeid van de afgelopen jaren: “Je ziet dat de duinen aan het veranderen zijn, precies zoals we van tevoren hebben ingeschat. We wilden de verruiging in dit natuurgebied fors aanpakken om de effecten van te veel stikstofneerslag en het instorten van de konijnenpopulatie een halt toe te roepen. Dat lukt, deze zomer zagen we een toename van kandelaartje, duinaveruit, driedistel, echt bitterkruid en glad biggenkruid. Ook de voor hier kenmerkende soorten als mossen, duinviooltjes, duinaveruit en echt bitterkruid hebben in de duinen naar hun zin. Maar we zijn er nog niet, voor compleet herstel van de natuur is er nog een weg te gaan!”

Dynamiek weer op gang gebracht

Er is flink werk verricht om de gewenste verstuiving op gang te brengen en dynamische duinen te creëren (oa bij het Botgat). Tim Zutt: “Na drie jaar is er veel meer overpoedering met stuifzand ontstaan in de aangrenzende gebieden. Er zijn nog wel veel helmgraswortels in een aantal stuifkuilen, maar we blijven ze openhouden om dichtgroeien te voorkomen. Dat is nodig, de duinen gaan als vanzelf steeds beter hun werk doen. Mooi om te zien! Een aantal stuifkuilen verspreiden al goed het mineraalrijke zand. Precies wat we willen.”

Door het maaien, afplaggen en de schapenbegrazing van de afgelopen jaren is duidelijk zichtbaar dat de vergrassing in de bloemrijke duinvalleien minder werd. Tim vertelt: “Dit zetten we voort om de verruiging te stoppen en zolang het met de konijnen nog niet goed gaat blijven we begrazing doen met schapen. Zolang de effecten van te veel stikstofneerslag niet afnemen, doen wij er alles aan om de oorspronkelijke flora en fauna weer een kans te geven."

Verwijdering invasieve exoten: beter voorkomen dan genezen

Ook de Japanse bottelroos en Amerikaanse vogelkers zijn flink aangepakt. Tim is blij: “Plekken die twee jaar geleden zijn ontdaan van deze invasieve exoten zijn nu na twee seizoenen nazorg nu helemaal schoon. Nieuwe zaailingen halen we direct weg. Die methode werkt goed. En we blijven het goed monitoren, anders zijn er over 10 jaar nieuwe haarden."

Eigenlijk zou er een landelijk verbod moeten komen op de soorten welke de duinen overwoekeren. Tim Zutt: “We zien nog overal in plantsoenen en tuinen ongewenste Japanse bottelroos staan. Alleen met een kweekverbod en verkoopverbod kun je de verspreiding van invasieve exoten voorkomen. Denk ook aan soorten als watercrassula of bijvoorbeeld de waterwaaier. In grote tuinvijvers nemen vogels dit mee aan hun poten zó een natuurgebied in. Gemeenten kunnen met een vaste lijst gaan werken voor aanplant van gemeentelijk groen. Makkelijker kan het niet!”

Tapuit profiteert, ook van nep-konijnenholen

De tapuiten profiteren ook van de positieve effecten in de duinen. Tim Zutt: “Het was een succesvol broedjaar, mede door het bij boren van nep-konijnenholen. De tapuiten omarmden de extra holen om in te broeden, planten zich goed voort en verspreiden zich ook naar andere plekken in de provincie zoals het Zwanenwater, de Pettemerduinen en de duinen bij Egmond. Ze zijn geringd, dus natuurlijk ben ik benieuwd of de tapuiten volgend jaar daar weer terugkomen of tòch voelen dat ze ‘Helderse roots’ hebben en doorvliegen naar de Noordduinen om te broeden. Omdat wij succes hebben met het bij boren van konijnenholen voor tapuiten gaan we Natuurmonumenten en PWN hier ook bij helpen, omdat de konijnenstand nog achterblijft in de duingebieden in Noord-Holland.”

Herintroductie konijn in 2024

Landschap Noord-Holland gaat in het najaar van 2024 wilde konijnen herintroduceren in het Botgat. Deze konijnen komen uit gebieden waar ze juist ‘overlast’ geven zoals de Maasvlakte waar industrie zich ontwikkelt. De Zoogdiervereniging doet genenonderzoek naar konijnen en bekommert zich om landelijke herplaatsing van konijnen, ook van bijvoorbeeld golfbanen waar konijnen ongewenst zijn.

Tim Zutt: “Bij ons zijn de wilde konijnen welkom, ze zijn zó ontzettend belangrijk in een duinlandschap, met hun begrazing houden ze de duinen open en natuurlijk vanwege de holen die ze maken voor de tapuit. Insecten en het 1-jarige duinviooltje hebben open zand nodig om te kiemen.”

Voorlopige conclusie

In het algemeen kun je stellen dat afplaggen, maaien en begrazen goed werken op korte termijn in een duingebied. De stuifkuilen en verwijdering van Japanse bottelroos helpen op de lange termijn, anders verruigen de duinen compleet. Maar deze maatregelen kun je niet oneindig toepassen, het is belangrijk dat er minder stikstofneerslag op onze natuur afkomt.

De werkzaamheden zijn in opdracht van/met budget van de provincie Noord-Holland uitgevoerd. Aanvullende tapuitenbescherming wordt gefinancierd door Wij & Wadvogels.