Gierzwaluwen vliegen bijna onafgebroken

Razende recordbrekers

26 dagen achter elkaar onafgebroken vliegen. Dat is het wereldrecord dat wij als mens hebben gevestigd: indrukwekkend lang! De meeste vogels zouden daar jaloers op zijn. Een gierzwaluw haalt daar echter zijn gevederde schouders voor op. Gierzwaluwen kunnen wel 10 maanden onafgebroken vliegen! In het voorjaar en de zomer gieren ze met een onmiskenbaar geluid als levende stuntvliegtuigjes door de lucht. Deze donkere verschijningen zie je juist in het stedelijk gebied met grote snelheid  langskomen. In april worden de eersten gesignaleerd, honderd dagen later beginnen ze alweer hun tocht richting Afrika (eerst de ouders, een paar weken later de jongen met hun broers en zussen).

Zogenaamde zwaluwen

Hoewel de naam anders doet vermoeden, is de gierzwaluw absoluut geen familie van de andere zwaluwen die je hier tegen kunt komen zoals de boerenzwaluw, huiszwaluw en oeverzwaluw. Gierzwaluwen hebben een eigen familie ‘Apodidae’, wat in het Grieks ‘pootloos’ betekent, met meer dan honderd soorten. Ooit geloofde men dat gierzwaluwen geen pootjes hadden. Dat is trouwens goed te begrijpen, hun pootjes stellen weinig voor en zijn lastig te ontdekken. Het houdt ook in dat ze totaal niet verwant zijn aan de echte zwaluwen. Gierzwaluwen zijn zelfs nauwer verwant aan kolibries dan aan bijvoorbeeld een boerenzwaluw. 

Alles met gespreide vleugels

Terugkomend op records: Als het Guiness Book of Records er oog voor zou hebben, zouden ze de gierzwaluw zeker moeten meenemen. Er is namelijk geen vogel die zo lang aan eens stuk door kan vliegen als een gierzwaluw: Gierzwaluwen vliegen bijna hun hele leven. Al vliegend vangen ze een maaltje bij elkaar door met hun grote snavels duizenden insecten per dag uit de lucht te vangen. Hun dorst lessen ze door met opengesperde bek over het water te scheren. Om zich te wassen, gaan gierzwaluwen op jacht naar een wolk en vliegen langzaam met gestrekte vleugels door een zacht regentje: een echte regendouche. 

Na een lange dag vliegen ’s avonds je warme nestje inkruipen, is er ook niet bij. Zelfs de nacht brengen gierzwaluwen vliegend door. Ze kunnen naar grote hoogtes vliegen en schakelen om de beurt een hersenhelft uit. De ene helft slaapt terwijl de andere de vlucht coördineert en ervoor zorgt dat ze weer ongeveer op dezelfde plek wakker worden. Tijdens de trek van en naar Afrika komt dit natuurlijk ook goed uit, want op deze manier kun je 24/7 doorvliegen. Gierzwaluwen vliegen gemiddeld tweehonderdduizend kilometer per jaar, genoeg voor vijf rondjes om de aarde, per jaar!

Liefde in de lucht

Ook nestmateriaal verzamelen ze in de lucht. Voorbijvliegende takjes, blaadjes of zelfs vlinders worden verzameld en samen met speeksel tot een nestje gevormd. Deze nesten maken ze meestal in ruimtes onder dakpannen, dakranden, scheuren en kieren. Dat is ook de reden dat ze vaak rond stedelijk gebied te vinden zijn.

Wat met name onhandig klinkt om vliegend te doen, is paren, maar zelfs dat doen gierzwaluwen in het luchtruim. Dat stelt dan ook weinig voor: Het mannetje landt voor een paar seconden op het vrouwtje, waarna ze weer los verder vliegen. Hierdoor komen buitenechtelijke relaties best vaak voor. Bijna vijf procent van de jonge gierzwaluwtjes hebben een andere vader dan de vogel die het nest bewaakt. Je zou er een actie én dramafilm over kunnen regisseren. Jonge gierzwaluwtjes bereiden zich op hun leven in de lucht voor door een soort donzige opdrukoefeningen te doen in het nest: Ze tillen hun lichaam van de bodem op tot ze zichzelf een paar seconden omhoog kunnen houden. Dan zijn ze klaar voor hun regelrechte vlucht naar Afrika. 

Een helpende hand

De gierzwaluw is geen bedreigde soort, maar ervaart wel steeds meer moeilijkheden. Wij denken bijvoorbeeld met zijn allen goed bezig te zijn door huizen te renoveren en goed te isoleren. Daar heeft de gierzwaluw alleen geen boodschap aan. De kier waar hij al jaren nestelt, wordt zo dichtgemaakt en afgesloten. Gelukkig bestaan er speciale gierzwaluwkasten en wordt er tijdens de (ver)bouw van huizen rekening gehouden met deze pijlsnelle durfals. 

Tot slot nog een advies voor wie een gierzwaluw per abuis op de grond vindt. Daar hoort een gierzwaluw absoluut niet thuis, weten we nu. Je hoort wel eens dat je de vogel dan moet opgooien en hij zo weer verder vliegt als een soort papieren vliegtuigje. Een gierzwaluw op de grond kan meerdere oorzaken hebben: uitputting, raambotsing of een jonge vogel die per ongeluk uit het nest is geraakt. Als je een verzwakte vogel in de lucht gooit, is de kans groot dat hij net zo hard weer naar beneden valt en dan misschien wel voor de laatste keer… Gooi een gierzwaluw dan ook nooit in de lucht. Help hem van je vlakke hand vanaf een hoog punt wegvliegen of laat hem met zijn pootjes aan de muur hangen. Dan kan hij daarna weer doen waar hij voor gemaakt is: vliegen, vliegen, vliegen.