De haas: iconische soort om te koesteren

Hazen horen bij Noord-Holland

Op de fiets, vanuit de trein of vanuit de auto. Kijkend over de groene graslanden neem je ze al snel voor lief. Hard rennend over de velden of allen maar twee bruine oren die uitsteken. Hazen horen gewoon bij ons Noord-Hollandse landschap, een iconische soort die er eigenlijk gewoon altijd wel is. Maar is dat wel terecht, die vanzelfsprekendheid? Samen met het konijn is de haas nu te vinden op de rode lijst.

Twee oren in het veld: haas of konijn?

Een meestal bruin, huppelend knaagdier met twee lange oren. Haas of konijn, één van de twee? Er zijn wel degelijk verschillen tussen deze dieren en je kunt in het veld vaak goed herkennen met wie je te maken hebt. In de eerste plaats zijn hazen een slag groter dan konijnen. Toch wel het meest in het oog springend, zijn die enorme achterpoten van olympische grandeur. Die atletische poten stellen ze in staat om razendsnel te rennen en ver te springen als dat nodig is. Ook hebben hazen grote lepelvormige oren met zwarte punten aan het uiteinde. Die rechtopstaande zachte oren dragen veel bij aan de aaibaarheidsfactor, maar ze kunnen ook de zachtste geluidjes waarnemen. Tot slot wijst het staartje van een haas naar beneden, in tegenstelling tot dat van een konijn. 

Niet getreurd als je ze nog steeds wel eens door elkaar haalt. Zelfs de beste hazenkenners hebben wel eens moeite om hazen en konijnen uit elkaar te houden. Beelden van nachtcamera’s moeten soms wel door meerdere experts gecontroleerd worden! Overigens zijn zowel hazen als konijnen geen knaagdieren. Ze behoren tot een aparte groep: de haasachtigen of dubbeltandigen. Zij hebben een gespleten bovenlip en pakken voedsel niet vast tussen de voorpoten.

Leven in het leger

De grootste kans om een haas te zien, is in de ochtend of in de schemering. Overdag zijn ze niet zo actief en liggen ze vaak platgedrukt tegen de grond. Hazen leven niet in holen, maar in legers: ondiepe kuiltjes in het veld. Een redelijk verborgen leven, totdat de ergste winter voorbij is. Dan begint de paartijd, rammeltijd, en gaan alle remmen los. Van het verborgen leven is even niets meer te merken. In het veld zie je dan de hazen achter elkaar aan springen, rennen en hardhandig met elkaar boksen, staand op de achterpoten. Een spectaculaire, maar ook serieuze show. Als je als haas al je atletisch vermogen uit de kast hebt getrokken en goed genoeg hebt gesprongen, gerend en gebokst, verdien je een partner waarmee je mag paren.

Hazen staan bekend om hun enorme vruchtbaarheid. Ze kunnen wel 3 tot 4 keer per jaar jonge haasjes werpen. Dat komt neer op in totaal 11 of 12 haasjes per jaar! Dat imago zetten hazen nog extra kracht bij door een bizarre eigenschap. Vrouwtjeshazen kunnen dubbel drachtig zijn. Dat wil zeggen dat-in de laatste fase van de draagtijd- zij alweer opnieuw bevrucht kunnen worden. De kleine haasjes beginnen zich al te ontwikkelen in de eileider totdat de eerste lichting het daglicht ziet. Dan is de baarmoeder vrij en nestelen ze zich daar.

De jonge haasjes worden geboren, meteen klaar om een sprintje te trekken. En dat kunnen hazen als geen ander. De Europese haas springt wel vijf keer zijn eigen lengte en haalt snelheden van 80 km/h! Daarmee is het een van de snelst rennende dieren ter wereld. Een ware atleet in onze weilanden. Die snelheid is nodig om belagers, zoals vossen of katten, af te schudden. Al zigzaggend om de snelheid van de belager eruit te halen, sprinten ze door de velden.

Onverwoestbare soort in het gedrang

Met hun enorme vruchtbaarheid en prestaties van olympisch niveau klinken hazen als onverwoestbare dieren waar we nog lang niet vanaf zijn. Helaas is niets minder waar. Sinds de jaren 50 is het aantal dieren met meer dan de helft(!) afgenomen. Samen met het konijn is de haas nu te vinden op de rode lijst met als status ‘gevoelig’. In een aantal provincies is het daarom inmiddels verboden om hazen te bejagen. In Noord-Holland is de jacht op hazen nog toegestaan in de periode van 15 oktober tot en met 31 december. Hazen doen het goed bij divers grasland en eten verschillende soorten kruiden. Helaas zijn akkers en weilanden in oppervlakte afgenomen. De geschikte leefgebieden die er wel nog zijn, worden geëgaliseerd, zijn eentoniger geworden en worden vaak gemaaid. Dat laatste is extra tragisch voor hazen, want zij hanteren bij gevaar de tactiek: blijf stil zitten waar je zit.

Hazen zijn gelukkig nog steeds vrij algemene dieren, maar ze zijn zeker niet onverwoestbaar. Door hun enorme veerkracht blijven ze lang overeind, maar ook hazen hebben grenzen. De enorme achteruitgang bij zulke dieren, zet toch wel aan het denken over hoe wij omgaan met ons landschap. Als je een haas ziet, maken ze je toch altijd een beetje blij. En die porties geluk zijn toch niet iets om voor lief te nemen, maar juist om te koesteren.