Bijzondere vondst op eerste aankoop Natuurfonds

Uit eeuwenoude waterput komen pispotten en scherven tevoorschijn

Bron: Noord-Hollands Dagblad - Saskia Winkens

Een ingegraven waterput duikt op in beschermd natuurgebied Mosselwiel. De plaatselijke eendenkooiker stuit erop met zijn schep. De eikenhouten tonput stamt uit de zeventiende eeuw. „Ik was de greppels een beetje aan het doorprikken en toen zag ik ineens dat gat.”

Eendenkooiker Chris van der Vliet is normaliter druk in de weer met het ringen van eenden in zijn eendenkooi in ’t Zand. Nu treft hij een gat aan met meer dan anderhalve meter grondwater op terrein van Landschap Noord-Holland: beschermd natuurgebied Mosselwiel. Het gat blijkt een eikenhouten tonput die als waterput is ingegraven voor vee, zo rond 1610 à 1620.

Van der Vliet is de ontdekker van deze archeologische vondst. „Ik was bezig met de greppels een beetje doorprikken, er stond hier namelijk allemaal water. Ik zag dat gat en ging even voelen met mijn schep. Daar kwam geen einde aan. Ik liet hem even los en toen verdween die meteen. Ik heb op mijn buik gelegen met een magneet om die schep eruit te halen.”

Uitgraven van de put

Archeoloog John van Lunsen wordt erbij gehaald. De kooiker en de archeoloog graven samen de put uit. Van Lunsen weet al snel meer te vertellen over de geschiedenis van deze put. „De reden dat deze put is gegraven, is waarschijnlijk omdat de sloten destijds erg brak en zout waren. Vanwege het zeewater, dat was niet drinkbaar voor het vee.”

Op dezelfde kavel bevindt zich een voormalige drinkvijver voor vee, die vanaf 1954 geen functie meer heeft. „Deze drinkvijver kan de vervanger van de tonput zijn geweest. Normaal gesproken worden in onbruik geraakte waterputten gevuld met grond en afval. In dit geval bleef de put schoon. Die is afgedekt met houten planken om de boel intact te houden”, vertelt van Lunsen.

Direct onder die planken vinden zij huisafval: scherven aardewerk. Aan de hand van deze vondsten weten ze dat de put rond 1600 is afgedekt. „Dat weet ik door andere opgravingen. Er zit een Baardmankruik bij en en drie po’s: pispotten dus. Ik weet dat deze tussen 1640 en 1665 zijn gemaakt”, aldus van Lunsen.

Po's naast de bedstee

Die po’s stonden ooit naast de bedstee, weet van Lunsen. „Op elk boerenerf stond vroeger een ’poephuisje’. Dan moesten ze, ook in de wintermaanden, soms vijfentwintig meter lopen vanuit de bedstee. Dat doe je niet. Dus vandaar dat die po’s er waren. Dit aardewerk gaat naar het bezoekerscentrum van Eendenkooi ’t Zand.”

Ook Neeltje Annink is enthousiast over deze archeologische vondst. Zij is projectleider bij Landschap Noord-Holland. „Dit perceel is de eerste aankoop geweest vanuit onze crowdfundingsactie: donateurs kunnen vierkante meters natuur kopen. Zo zorgen zij ervoor dat we deze stukken land nog vele generaties kunnen behouden.”

Samen met ecologen en boswachters zorgt zij ervoor dat er een plan komt over hoe ze hier de natuurwaarde zo hoog mogelijk kunnen maken. Daarbij willen zij de cultuurhistorische waarde een goede plek geven. „We willen hier kijken hoe we deze vondst kunnen behouden en op een subtiele manier nog herkenbaar laten zijn”, zegt Annink. „Bijvoorbeeld met een randje van stenen of verhoging in het land. We zorgen ervoor dat dit stukje natuur voor altijd behouden blijft.”