Dieren in de winter

Hoe overleven deze dieren de winter?

Dieren hebben verschillende strategieën om de koude wintermaanden te overleven. Sommige gaan voor maanden in winterslaap, andere doen het alleen wat rustiger aan of gaan één keer per maand op zuigtocht. Karpers maken zelfs  antivrieseiwitten aan.

Door Idde Lammers

1. Egel

Egels brengen de winter slapend door. In het najaar bouwen ze een flinke vetreserve op en zoeken een beschut plekje onder de struiken of in een hoop bladeren. Tijdens de winterslaap daalt hun lichaamstemperatuur van de gebruikelijke 35 graden tot soms maar 1 graad. De hartslag neemt af van 180 tot zo’n tien keer per minuut. En ademhalen doen ze nog maar drie keer per minuut. In deze ‘spaarstand’ kunnen egels het maandenlang volhouden. In het voorjaar hebben ze ongeveer een kwart van hun lichaamsgewicht ‘opgebruikt’.  

2. Dagpauwoog

Vlinders houden er verschillende overwinteringsstrategieën op na. Atalanta’s en distelvlinders vliegen in het najaar naar het zuiden. Ze kunnen zelfs Afrika bereiken. Dagpauwogen en citroenvlinders blijven in onze provincie waar ze een beschut plekje in een schuurtje of boomholte zoeken. Vlinders die je in het late najaar in huis  aantreft, hebben weinig kans om te overleven. Door de warmte in huis komen ze niet in winterrust en verbruiken ze te veel energie. Verhuis ze naar de schuur. Bij de eerste voorjaarszonnestralen komen ze dan vanzelf weer tevoorschijn.  

3. Lieveheersbeestje

 Het lijken in de winter wel gezelschapsdieren, die lieveheersbeestjes. Met volgevreten buikjes zoeken de jonge exemplaren elkaar in het najaar op om samen in een maandenlange slaap te vallen. Oudere exemplaren gaan in de herfst dood. Als het om een slaapplek gaat zijn overwinterende lieveheersbeestjes niet kieskeurig. Een strooisel-laag, een hoop bladeren, een boomspleet of een groenblijvende heester... ze vinden het allemaal goed. Zit er in het voorjaar eentje op de vensterbank? Die heeft in huis overwinterd. Even het raam open zetten en hij vliegt maar wat graag de lente tegemoet.  

4. Veldmuis

In de winter doen ze het rustig aan, maar er moet af en toe wel een hapje gegeten worden. Veldmuizen leggen  in de herfst ondergrondse voorraadkamers aan met zaden en stukjes plantenstengels. Bosmuizen passen deze hamsterstrategie ook toe.  

5. Karper

Ze trekken weg, gaan in diepe winterslaap of doen het gewoon wat rustiger aan. Elke vissoort heeft zijn eigen manier om de winter door te komen. Maar karpers pakken het wel heel bijzonder aan. Zij ondergaan een verandering in hun spierstructuur en maken een soort antivrieseiwitten aan, waardoor ze goed tegen de kou bestand zijn. Deze aanpassing duurt een paar weken. Tijdens de eerste koude dagen maken ze een slome indruk.  

6. Groene kikker

Groene kikkers overwinteren in de bodemmodder van kleine wateren. Omdat het koudbloedige dieren zijn, nemen ze de temperatuur van hun omgeving aan. Dat is in het winterse water vaak 1 graad boven nul. In deze bijna bevroren toestand is het energieverbruik nihil. Ademhalen doen ze zelfs helemaal niet meer. Het kleine beetje zuurstof dat ze nodig hebben om te overleven halen ze door hun dunne huid uit het water.  

7. Huissteekmug

Zodra de daglengte onder de twaalf uur komt,  ongeveer eind september, is het voor de huissteekmug (de mug die we ’s zomers het vaakst in de slaapkamer hebben) tijd om in winterrust te gaan. Ze zuigt zich nog één keer goed vol en zoekt dan een rustig plekje. En dat kan zomaar op het plafond van de slaapkamer zijn. Wekenlang kan ze daar roerloos zitten. Maar op een dag is ze toch ineens weg. Iedere maand moeten ze een keertje op zuigtocht.