Historie Eendenkooi Van der Eng

Vier eeuwen eenden vangen

Graven, kooplieden, boeren, kroegbazen en een bange vrouw met een revolver... allemaal speelden ze een rol in de lange geschiedenis van Eendenkooi Van der Eng. Eenden 'voor de bout' worden er niet meer gevangen, de kooi levert nu een bijdrage aan de wetenschap. 

Door Annemarie Bergfeld

De pijp uitgaan

Ooit kende Nederland honderden, mogelijk duizenden, eendenkooien. Eeuwenlang waren ze een belangrijk onderdeel van de voedselproductie. 'De pijp uitgaan', 'een vreemde eend in de bijt', 'achter de schermen', 'de nek omdraaien': het zijn maar een paar van de vele uitdrukkingen die we te danken hebben aan het ambacht van het eenden vangen in een eendenkooi.  

Graven van Holland

Op 18 februari 1620 kreeg Hessel Pieterszoon Buurman toestemming van de graven van Holland om een eendenkooi aan te leggen op zijn land nabij Uitgeest, destijds een van de grotere dorpen in Kennemerland. Een lange rij aan eigenaars volgde: boeren, kroegbazen of Amsterdamse of Haarlemse kooplieden. Zij deden goede zaken met de verkoop van de eenden die ze vingen. 'Draaiwild' werden deze eenden genoemd, omdat ze aan hun eind kwamen door ze de nek om te draaien. Geweren kwamen er niet aan te pas, het vlees was dus gegarandeerd loodvrij.  

Revolver op zak

Door de eeuwen heen verdienden de kooikers niet alleen aan de gevangen eenden, ze hadden een mooie bijverdienste door bollen te verkopen van de hyacinthen, sneeuwklokjes en krokussen die nog altijd overvloedig in het kooibos groeien. De laatste beroepskooiker van 'Uitgeest' was Cor Baars. Na zijn dood in 1960 probeerde zijn vrouw de kooi te onderhouden, het was immers een goede bron van inkomsten. Het verhaal gaat dat mevrouw Baars bang was om alleen door het weiland naar bos en plas te lopen en altijd een revolver op zak had. Dat was nog niet genoeg om zich veilig te voelen, het liefst had ze dat een van de zoons van de boer die aan de rand van het dorp woonde haar vergezelde. Nadat zij de handdoek in de ring had gegooid, raakte de kooi in verval. In de jaren tachtig tastte iepziekte ook het kooibos ernstig aan. Toen de eendenkooi bij Landschap Noord-Holland in beheer kwam, restaureerde Uitgeester Siep Groen de kooi met een aantal vrijwilligers.  

Ringen voor de wetenschap

Boswachter Dirk van der Eng werd de eerste kooiker namens Landschap Noord-Holland. Bij zijn overlijden kreeg de kooi, die tot dan toe naamloos was geweest, zijn naam. Anno 2021 is Eendenkooi Van der Eng een van de oudste nog in bedrijf zijnde eendenkooien van Nederland. De eenden worden niet meer gevangen 'voor de bout' (om te eten) maar geringd voor de wetenschap, om de eendenstand in kaart te brengen. Het is de bedoeling om in de toekomst ook onderzoek te gaan doen naar vogelgriep.