Weidevogelbroedseizoen 2024 geeft turbulent beeld door regen en roofdieren

Samenwerking redt weidevogels

Duizenden vogels broeden op boerenland. Met agrarisch natuurbeheer en reservaatbeheer werken ruim 1000 boeren, 800 vrijwilligers, vier agrarische natuurverenigingen, jagers/wildbeheereenheden en terreinbeheerders samen om deze te beschermen. Landschap Noord-Holland werft, ondersteunt en leidt vrijwilligers op om de boerenlandvogels te beschermen en te monitoren. Het is cruciaal dat we deze samenwerking met elkaar voortzetten als we de vogels op het boerenland willen behouden.

Vele regen en roofdieren: een moeizaam broedseizoen

Het broedseizoen voor de boerenlandvogels in Noord-Holland is bijzonder verlopen. Zoals altijd hangt het succes af van het weer, het beheer, de nestbescherming, het voedselaanbod voor de kuikens en de druk van roofdieren. Dit jaar had de vele neerslag een sterke invloed op zowel de boeren als de vogels. Daarnaast hadden roofdieren een grotere impact dan 2023. Samen was het broedsucces in de meeste gebieden voor de weidevogels lager dan vorig jaar.

Koud en nat weer brengt vroege vogels in de problemen  

Na de warmste en natste februari en maart sinds 1901 sloeg het weer vanaf 21 maart om. Het bleef lang onder de 10 graden terwijl de vele regen aanhield. Vogels die al vroeg eieren leggen, zoals de kievit, hadden het zwaar door de kou en de vele regen. De eerste 21 dagen zijn kievit kuikens namelijk afhankelijk van hun ouders om warm te blijven. Veel kuikens stierven kort na het uitkomen omdat ze zoveel tijd nodig hadden om zich op te warmen, dat ze onvoldoende tijd hadden om voedsel te zoeken. Ook de andere soorten hadden last van het natte weer. In sommige lagergelegen gebieden kwamen de nesten zelfs onder water te staan of raakten ze vast in de modder. 

Natte lente zet boeren onder druk, maar samenwerking redt nesten

Boeren konden vanwege de drassige grond pas laat het land op. Hierdoor moest vooral op maisland veel werk kort op elkaar gebeuren. Dit gaf veel druk op boeren en loonwerkers. De samenwerking en snelle afstemming tussen boeren, agrarische natuurverenigingen en vrijwilligers was daarom cruciaal. Juist door die samenwerking werden vele nesten beschermd en gespaard.

Hoge predatiedruk en kwetsbare vogels

Later in het voorjaar werd het warmer en droger, hoewel de grond nat bleef. In theorie zijn dat goede omstandigheden voor de vogels. Die wisten ook wel een comeback te maken vanuit de slechte start. Maar helaas was de predatiedruk hoog. Ondanks de inspanningen van wildbeheerders. Op sommige percelen werd vastgesteld dat meer dan de helft van de nesten was opgegeten. Terwijl het in andere gebieden weer veel minder ernstig was.

Van vossen en ratten tot kauwen en meeuwen

De predatiedruk verschilde sterk per gebied. In de noordelijke gebieden bleken vossen, kauwen en ratten de grootste rovers van eieren, zo bleek uit beelden van wildcamera’s bij nesten. Op Texel waren het vooral mantelmeeuwen, kraaien en kauwen, in de Zeevang hermelijnen en ratten en onder Amsterdam vooral bunzingen, ratten en vossen. De predatie op kuikens is lastiger vast te stellen. Wel is duidelijk door waarnemingen dat dezelfde soorten een rol speelden, met daarbovenop nog roofvogels, zoals buizerds en kiekendieven.

Broedsucces van grutto lager dan 2023

Een goede indicatie van het seizoen is het broedsucces van de grutto, wat jaarlijks bepaald wordt. Dit jaar is het gemiddelde Noord-Hollandse broedsucces van de grutto 62%. Dit betekent dat gemiddeld 62% van de gezinnen tijdens de gezinnenteling eind mei/begin juni minimaal één kuiken had. Terwijl minimaal 65% nodig is om de populatie stabiel te houden. Iets meer dan de helft (55%) van de getelde gebieden heeft echter een BTS van onder de 50%. Dit komt doordat grotere gebieden met veel grutto's zwaarder meetellen in het provinciale gemiddelde. Dit laat zien dat er in veel gebieden nog flink wat verbetering nodig is. En tegelijk dat grote aaneengesloten gebieden met goed beheer een grotere kans op een voldoende broedsucces hebben. 

Lokale successen

Uit de samenwerking komen ook successen naar voren. In polders, zoals de Bovenkerkerpolder, Marken, Ronde Hoep, Polder Mijzen, Oterleek en – Eijerland was het broedsucces van de grutto voldoende. In de Aetsveldsepolder bij Weesp werden meer kievitgezinnen geteld dan in voorgaande jaren en de veldleeuwerik en gele kwikstaart draaiden een zeer goed jaar rond Sint Maartensvlotbrug. Zo zijn er meer polders met een succesverhaal. Deze lokale successen geven hoop en laten zien dat verbetering mogelijk is, terwijl de trend in onze provincie laat zien dat die verbetering nodig is. 

Verklaring van hogere predatie

De druk van roofdieren is dit jaar hoog door een combinatie van factoren. In het kort: 2023 was een goed muizenjaar, wat leidde tot een succesvolle voortplanting van muizenetende roofdieren. Door de vele neerslag in 2024 liepen muizenholen vol, verdronken er velen en daalde de populatie. Daardoor moesten roofdieren uitwijken naar andere prooien. Waaronder eieren en kuikens van vogels op de weides en akkers. Dit is niet de enige reden voor de hoge predatiedruk, maar wel het belangrijkste verschil met 2023, dat een veel lagere predatiedruk kende.